ابوالفتح محمد بن علی نطنزی
ابوالفتح محمد بن علی نطنزی
از دانشمندان دیگری که در تاریخ از او به نام ادیب نطنزی یاد شده، ابوالفتح محمدبن علی‌بن ابراهیم نطنزی،برادرزاده بدیع‌الزمان ادیب نطنزی است که از دانشمندان به نام عصر خود و سرآمد آنان بوده است. نامبرده در زبان و ادب عربی استادی مسلم به شمار می‌آمده است.
یاقوت حموی در کتاب معجم‌البلدان پس از ذکر کلمه نطنز چنین آورده است «الیهانیسب‌الحسین بن‌ابراهیم یلقب ذواللسانین و ابوالفتح محمدبن‌علی‌النطنزیان الادیبان و غیرهما، مات ابوالفتح محمدبن سن? 497 فی المحرم....»1
بایستی یادآور شد که یاقوت حموی در بیان سال درگذشت ابوالفتح محمدبن علی دچار اشتباه شده است زیرا سال 497 سال درگذشت بدیع‌الزمان حسین بن ابراهیم عموی ابوالفتح است. زیرا به شرحی که عبدالکریم‌بن محمد سمعانی در کتاب الانساب آورده است، ابوالفتح محمدبن علی را در سال 521 در شهر مرو ملاقات کرده و سال تولد او را 480 هجری قمری در اصفهان ذکر کرده است.
به علاوه این مطلب دور از ذهن است که جوان هفده ساله‌ای یکی از دانشمندان به نام عصر خود باشد و به شهرهای مرو و اصفهان و همدان و بغداد نیز مسافرت کرده باشد.
نوشته‌های سمعانی بدین شرح است.«و سبطه ابوالفتح محمد بن علی بن ابراهیم النطنزی افضل من به خراسان و العراق فی اللغة و الادب و القیام بضعة الشعر قدم علینا مرو سنة 521 و قرات علیه طرفا صالحاً من الادب و استفدت منه واغرفت من بحره ثم لقیته به همدان ثم قدم علینا بغداد غیرموت مقامی بها و مالقیة الا و کتبت عنه. و اقتبست منه سمع باصبهان ابا سعید المطرز و اباعلی الحداد و غانم بن ابی‌نصر البرحی و به بغداد ابا القاسم بن بیّان الرزاز و ابا علی‌بن بنهات الکاتب و طبقاتهم سمعت منه اجزاء بمرو من الحدیث و کانت ولادته 480 با صبهان انشدنی ابوالفتح نطنزی لنفسه و کتب لی بخطه:
ان ترانی غریب بعد ریاش
فجمال السیوف حین نشام
واحتضار الحضور فی‌البیض
و کذا صحة الجفون القسام2
ترجمه: و ابوالفتح محمدبن علی نطنزی برادرزاده‌اش، در لغت و ادب و قیام در صنعت شهر افضل کس در خراسان و عراق است. در مرو به سال 521 نزد ما آمد و طرفی خوب در ادب بر او خواندم و از او استفاده کردم و از دریای او آبی برگرفتم. سپس او را در همدان ملاقات کردم و در مدت اقامت من در بغداد چند بار نزد ما آمد. هرگاه او را ملاقات نمی‌کردم، با وی مکاتبه داشتم و از او اقتباس می‌کردم و او در اصفهان از ابوسعید مطرز و ابوعلی حدّاد و غانم‌بن ابونصر برحی و در بغداد از ابوالقاسم بن بیّان رزّاز و ابوعلی بن بنهات کاتب و طبقه ایشان حدیث شنیده است و من از او در مرو بعضی احادیث شنیدم و ولادت او در اصفهان در سال 480 است. و ابوالفتح نطنزی این ابیات را که در حق خود سروده است برای من خواند و به خط خود برای من نوشت.»
نوشته‌های سمعانی درباره ابوالفتح محمدبن علی بیانگر مطالب زیر است.
1ـ ادیب نطنزی و سمعانی نخست در سال 521 در مرو یکدیگر را دیدار کرده‌اند و تولد او در سال 480 هجری قمری در اصفهان بوده است.
2ـ مقام علمی ادیب نطنزی بدان پایه بوده که سمعانی نیز از محضر او بهره‌مند شده و از دریای دانش او آبی برگرفته است.
3ـ این دیدار در شهرهای همدان و بغداد هم تجدید شده است و هرگاه دیدار میسر نمی‌شده از طریق مکاتبه ارتباط خود را حفظ می‌کرده‌اند. و بدین طریق از ادیب نطنزی اقتباس می‌کرده است.
4ـ ادیب نطنزی از راویان معتبر حدیث که در اصفهان و بغداد بوده‌اند حدیث روایت نموده و به دیگر سخن او نیز از راویان حدیث بوده است.
5 ـ در سرودن اشعار نیز ادیب نطنزی چیره‌دست بوده ولی سمعانی مشخص نکرده است که این چیره‌دستی در سرودن اشعار فارسی یا عربی بوده است.ولی با توجه به اینکه سمعانی نمونه‌ای از سروده‌های عربی او را نقل کرده و از طرف دیگر اشاره‌ای به ذواللسانین بودن او ندارد، شاید بتوان گفت که این ادیب نطنزی در ادبیات عرب استاد بوده و احتمالاً اشعاری نیز به زبان عربی سروده است.
دیدگاه خود را در مورد این نوشته بنویسید